black box

Methodes

Waarom praten over methodes? Als je een hond iets wilt leren (wat dan ook) zul je de hond moeten conditioneren of zijn gedrag manipuleren. Om te beginnen ben ik niet zo’n fan van vaste methodes, ik kijk liever naar de combinatie van hond en geleider/voorjager. Ontstaan er problemen zul je eerst eens moeten kijken naar hoe de twee als combinatie functioneren. Hoe en wat kan de hond aan (zacht, karakter of juist hard, bang etc.) en wat nog belangrijker wat kan de baas aan. (hard, zacht, (on)geduldig, last van valse sentimenten etc). Als ik toch een methode zou moeten kiezen zou ik onmiddellijk de “black box” methode roepen.

De “black box” methode is eigenlijk geen methode, het is meer een kwestie van “waarom doet de hond wat hij doet”. Als je dit goed weet te isoleren kun je als oplossing verschillende methodes gebruiken. Ik zal proberen de ” black box” methode te omschrijven zodat iedereen begrijpt wat ik met de voorgaande zin bedoel.
De black box methode heeft helemaal niets met jacht, G&G, of welke hondensport dan ook te maken, althans niet direct. De black box is een methode ontwikkeld om het gedrag van mensen te verklaren en is een term uit de “mensen”psychologie. Eigenlijk zijn er in de methode een aantal dingen belangrijk, prikkels, gedrag en motivatie. Je kunt je bijvoorbeeld voorstellen dat een hond minder hard voor een koekje werkt als hij net zijn buik rond gegeten heeft.

Om te beginnen is de hond een wandelende lijst gedrag. Verkeerd gedrag kent hij niet hoogstens voor ons ongewenst gedrag. Als je even versimpeld denkt gaat er links van het plaatje een prikkel in de hond. Hij verwerkt die prikkel met zijn hersenen, allemaal chemische processen, zeer moeilijk, we weten niet goed dat daar werkt, vandaar de naam “Black box”. Als resultaat komt er een lijstje mogelijke gedragingen uit aan de rechterzijde van het plaatje.

Bijvoorbeeld, de prikkel is dat de hond een kat ziet, er gebeurt iets in de Black Box en op nummer 1 van zijn lijstje staat AANVALLEN.  Het is echter een joekel van een kater en de kater geeft de hond een lel. Onprettige ervaring voor die hond, de volgende keer dat hij een kat ziet zal hij katten toch iets voorzichtiger gaan benaderen (motivatie is die kras van de vorige keer op zijn neus die nog zo zeer doet), ergo zijn lijst van gedragingen en daarmee zijn gedrag is gemanipuleerd.  Hier kun je dus ook meteen de conclusie trekken dat als je de prikkels verandert wellicht zijn gedrag kunt veranderen, de kat heeft de hond geleerd voorzichtig te zijn, dus op zijn gedragslijst van de prikkel “kat zien” is het voorzichtig benaderen van de kat met stip op nummer 1 gestegen.

Nu is dit natuurlijk versimpeld weergegeven met 1 geïsoleerde prikkel maar het gaat even om het principe. Met name bij jonge honden is de boodschappenlijst ontstellend flexibel en is de boodschappenlijst goed te manipuleren. De methodes van manipuleren hangen dan alleen nog maar af van het karakter van de hond, karakter van de baas, handigheid of het vermogen adequaat te reageren van de baas etc. Of je nu methodes van Hegendorf, Koehler, Lubbers, Gaus of Antonnise (om er maar een paar te noemen) gebruikt, je werkt met de teletac of juist met de clicker, maakt dan niet meer uit. De black box heeft mij in ieder geval bewuster gemaakt van leerprocessen en als je dat in je achterhoofd houdt maakt het je flexibeler in je trainingen, je zit niet vast gebakken aan 1 methode maar jat afhankelijk van de baas/hond combinatie en karakters van beide uit 1 van de genoemde methodes een oplossing.

Alhoewel het principe ook bij oudere honden blijft staan, werkt dit vooral bij jonge honden super (hun boodschappenlijstje is beter te manipuleren, er zit nog niet zoveel vastgeroest). Probeer maar eens voor jezelf  bv. een socialisatiefase of inprentings-fase in dit model te projecteren. Alhoewel het altijd in dit model past is het handig om je hier bewust van te zijn. Dan pas kun je bewust manipuleren. De  keus van methode hangt ook nog sterk af van de motivatie van de hond, alleen als de motivatie sterk is zul je zijn boodschappenlijst kunnen manipuleren. En dat is nu precies de reden dat ik niet geloof in 1 vaste methode. (bv. Een chihuahua kent andere motivaties dan een weimaraner).

Hoe zorg je er nu voor dat het gedrag op nummer 1 van de boodschappenlijst blijft? Kort door de bocht, herhaling met telkens een hoge motivatie (of die motivatie dan te maken heeft met positieve conditionering of negatieve maakt even niet meer uit.). Herhaling heeft wat te maken met ultrakorte termijn geheugen, korte termijngeheugen en lange termijn geheugen, maar dat gaat me in dit artikel wat te ver.

De black box “methode” is voor wat betreft honden in Nederland geïntroduceerd door Peter Beekman. Peter is een gerenomeerd gedragsdeskundige en hij is ook degene die mij in heeft laten zien hoe we op basis van dit model inzicht kunnen verwerven in het hoe en waarom van het trainen van je hond. Het hier door mij geschrevene is zeer beknopt, wil je meer weten over de Black Box methode klik dan hier.

Nogmaals, ik zie de Black Box niet echt  als een (of nog erger DE) methode maar meer een kapstok waar ik methodes aan hang. Je kunt dan dus gefundeerd een methode gebruiken in plaats van te zeggen “zo moet het want die en die zegt dat ’t zo moet en die heeft er verstand van”. Ik ben bij voorbeeld een fan van positief conditioneren, of positief bekrachtigen zo je het noemen wilt maar ik zal niet schromen om als daar aanleiding toe is dit negatief te doen. Dit heeft echter alles te maken met de hond, de baas en het op te lossen probleem. Het heeft altijd weer alles te maken met motivatie, het Black Box model helpt mij om daar een gefundeerde beslissing over te maken.

Ralph Bosch.